| व्याकरणांशाः |
| मूलम् | | | | |
| आभाति देव विधृतस्तव सव्यपाणावन्तर्बहिश्च शुचिरच्युत पाञ्चजन्यः । |
| अन्ते वसन्निव गलस्य गुरोर्गभीरध्यानक्रियोपनिषदध्ययनार्थमेषः ॥७७॥ |
| पदच्चेदः | | | | | |
| आभाति, देव, विधृतः, तव, सव्य-पाणौ, अन्तः-बहिः, च, शुचिः, अच्युत, पाञ्चजन्यः, अन्ते, वसन्, इव, गलस्य, गुरोः, गभीर-ध्यानक्रिया-उपनिषद्-अध्ययन-अर्थम्, एषः |
| सन्धयः | | | | | |
| विधृतः+तव=ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः, विसर्जनीयस्य सः |
| सव्य-पाणौ+अन्तः=एचोऽयवायावः |
| अन्तः+बहिः=ससजुषो रुः |
बहिः+च=ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः, विसर्जनीयस्य सः, स्तोः श्चुना श्चुः | | | | | |
शुचिः॒+अच्युत= ससजुषो रुः | | | | | |
| पाञ्चजन्यः, एषः=ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| वसन्+इव=ङमो ह्रस्वादचि ण्गमुण्नित्यम् |
| गुरोः+गभीर= ससजुषो रुः |
| ध्यानक्रिया+उपनिषद्=आद्गुणः |
| अध्ययन+अर्थम्= अकः सवर्ने दीर्घः |
| आकाङ्क्षा-अन्वयः | | | | |
| देव! अच्युत! तव सव्य-पाणौ विधृतः अन्तः-बहिः च शुचिः पाञ्चजन्यः आभाति एषः गलस्य गुरोः गभीर-ध्यानक्रिया-उपनिषद्-अध्ययन-अर्थम् अन्ते वसन् इव |
| Translation | | | | |
| Oh Lord, Acyuta! In Your left hand is held the Pāñcajanya conch, pure and white inside and outside, poised near Your throat like a sincere disciple absorbing Your, supreme Guru's Upaniṣadic teaching. |
| सुबन्तप्रक्रिया | | | | |
| देव, अच्युत=अ, पुं, १.१ सम्बोधनम्, सुँ, एङ्ह्रस्वात् सम्बुद्धेः |
| विधृतः, पाञ्चजन्यः= अ, पुं, १.१, सुँ, ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जणियः |
| तव= युष्मद्, ६.१, ङस्, युष्मदस्मद्भ्यां ङसोऽश्, तवममौ ङसि, अतो गुणे, शेषे लोपः |
| सव्य-पाणौ= इ, पुं, ७.१, ङि, अच्च घेः, व्रिद्धेरेचि |
| अन्तः-बहिः, च, अन्ते, इव= अव्ययम् |
| शुचिः= इ, पुं, १.१, सुँ, ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जणियः |
| वसन्=त्, पुं, १.१, सुँ, उगिदचां सर्वनामस्थानेऽधातोः, हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात् सुतिस्यप्कृतं हल्, संयोगान्तस्य लोपः |
| गलस्य= अ, पुं, ६.१, ङस्, टाङसिङसामिनात्स्याः |
| गुरोः= उ, पुं, ६.१, ङस्, घेर्ङिति, ङसिङसोश्च, ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| गभीर-ध्यानक्रिया-उपनिषद्-अध्ययन-अर्थम्=अ, पुं, २.१, अम्, अमि पूर्वः |
| एषः= एतद्, पुं, १.१, सुँ, त्यदादिनामः, अतो गुणे, इदोः सः सावनन्त्ययोः, आदेशप्रत्यययोः, ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| तिङन्तप्रक्रिया | | | | |
| आभाति= आङ्+भा, भ्वादिः, परस्मैपदी, लट्, प्रथमपुरुषः, एकवचनम् |
| समासाः, तद्धिताः, कृदन्ताः | | | |
| विधृतः=वि+धृ, क्त कर्मणि कृदन्तः |
| सव्य-पाणौ= सव्यः पाणिः कर्मधारयः, तस्मिन् |
| अन्तः-बहिः= अन्तश्च बह्श्च द्वन्द्वः |
| अच्युत= यस्य च्यितिः नास्ति, बहुव्रीहिः |
| पाञ्चजन्यः= पञ्चानां जन्यः ७तत् |
| गभीर-ध्यानक्रिया-उपनिषद्-अध्ययन-अर्थम्= ध्यानस्य क्रिया ६तत्, गभीरा ध्यानक्रिया कर्मधारयः, तेन उद्भवा उपनिषद् = ३तत्, तस्याः अध्ययनम् ६तत्, तदर्थम् ६तत् |
