| व्याकरणांशाः |
अधीरमालोकितमार्द्रजल्पितं | | | | | |
गतं च गम्भीरविलासमन्थरम् । | | | | | |
अमन्दमालिङ्गितमाकुलोन्मद- | | | | | |
स्मितं च ते नाथ वदन्ति गोपिकाः ॥ १. २७ ॥ | | | | | |
| अधीरम्, आलोकितम्, आर्द्र-जल्पितम्, गतम्, च, गम्भीर-विलास-मन्थरम्, अमन्दम्, आलिङ्गितम्, आकुल+उन्मदस्मितम्, च, ते, नाथ, वदन्ति, गोपिकाः |
| सन्धयः | | | | | |
| आर्द्र-जल्पितम्, गतम्,आकुलोन्मदस्मितम् = मोऽनुस्वारः |
| आकुल+उन्मदस्मितम् = आद्गुणः |
| गोपिकाः = ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| आकाङ्क्षा-अन्वयः | | | | |
| नाथ! ते अधीरम् आलोकितम् आर्द्र-जल्पितम् गतम् च गम्भीर-विलास-मन्थरम् अमन्दम् आलिङ्गितम् आकुल+उन्मदस्मितम् च गोपिकाः वदन्ति |
| Oh, Lord Śrīkṛṣṇa! The Vraja lasses i.e. Gopīs, speak fervently about Your sports with them - Your darting and fickle glances, Your passionate words, Your deep dalliant affection showered on each one, Your intense embraces, Your smile showing Your long-lasting heady feeling, all past now! |
| सुबन्तप्रक्रिया | | | | | |
| अधीरम् = अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| आलोकितम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| आर्द्र-जल्पितम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| गतम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| च = अव्ययम् |
| गम्भीर-विलास-मन्थरम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| अमन्दम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| आलिङ्गितम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| आकुल+उन्मदस्मितम्= अ, नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| च =अव्ययम् |
| ते = युष्मद्, ६.१, ङस्, युष्मदस्मद्भ्यां ङसोऽश्, तवममौ ङसि, अतो गुणे, शेषे लोपः, तेमयावेकवचनस्य |
| नाथ = अ, पुं, १.१ सम्बोधनम्, सुँ, एङ्ह्रस्वात् सम्बुद्धेः |
| गोपिकाः |
| तिङन्तप्रक्रिया | | | | |
| वदन्ति = वद्ँ वक्तायां वाचि, भ्वादिः, सकर्मकः, परस्मैपदी, लट्, १.३ |
| समासाः, तद्धिताः, कृदन्ताः | | | |
| आर्द्र-जल्पितम्= आर्द्रं जल्पितम् क.धा |
| गम्भीर-विलास-मन्थरम्= गम्भीरम् विलासेन मन्थरम् ३तत्, क.धा |
| आकुल+उन्मदस्मितम्= आकुलम् उन्मदम् स्मितम् क.धा |
