| व्याकरणांशाः |
अग्रे समग्रयति कामपि केलिलक्ष्मी- | | | | | |
मन्यासु दिक्ष्वपि विलोचनमेव साक्षि । | | | | | |
हा हन्त हस्तपथदूरमहो किमेत- | | | | | |
दाशाकिशोरमयमम्ब जगत्त्रयं मे ॥ १.५९ ॥ | | | | | |
| अग्रे, समग्रयति, काम्, अपि केलअलक्ष्मीम्, अन्यासु, दिक्षु, अपि, विलोचनम्, एव साक्षि, हा, हन्त, हस्त-पथ-दूरम्, अहो, किम्, एतद्, आशा-किशोर-मयम्, अम्ब, जगत्-त्रयम्, मे |
| सन्धयः | | | | | |
| दिक्षु+अपि = इको यणचि । |
| आकाङ्क्षा-अन्वयः | | | | |
| मे अग्रे समग्रयति काम् अपि केलि-लक्ष्मीम्! अन्यासु दिक्षु अपि! मे विलोचनम् एव साक्षि! हा हन्त हस्त-पथ-दूरम्! अहो किम् एतद्, अम्ब? जगत्-त्रयम् आशा-किशोर-मयम्! |
| Just in front of me, this (He, Bhagavān Ṣrīkṛṣṇa) aggregates all the magnificence of His sport in Vraja! And, this is so also in all other directions. My own eye is the sure witness! But alas, He is just beyond the reach of my arm and my path! What IS this phenomenon, Mother? The entire three worlds are filled with this divine child's attraction! |
| सुबन्तप्रक्रिया | | | | | |
| अग्रे = अव्ययम् (क्रिया-विशेषणम्) |
| काम् = का, स्त्री, २.१, अम्, अमि पूर्वः |
| अपि = अव्ययम् | | | | | |
| केलि-लक्ष्मीम् = ई, स्त्री, २.१, अमि पूर्वः |
| अन्यासु = आ, स्त्री, ७.३, सुप्, अन्या+सु |
| दिक्षु = श्, स्त्री, ८.७, सुप्, आदेशप्रत्यययोः |
| विलोचनम् = अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| एव = अव्ययम् | | | | | |
| साक्षि = न्, नपुं, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात्, नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य |
| हा = अव्ययम् |
| हन्त = अव्ययम् |
| हस्त-पथ-दूरम् = अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| अहो = अव्ययम् |
| किम् = म्, नपुं, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात् |
| एतद् = द्, नपुं, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात् |
| आशा-किशोर-मयम् = अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| अम्ब = आ, स्त्री, १.१ सम्बोधनम्, सुँ, अम्बाऽर्थनद्योर्ह्रस्वः, एङ्ह्रस्वात् सम्बुद्धेः |
| जगत्-त्रयम्= अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| मे = अस्मद्, पुं, ६.१, ङस्, युष्मदस्मद्भ्यां ङसोऽश्, तवममौ ङसि, अतो गुणे, शेषे लोपः, तेमयावेकवचनस्य |
| तिङन्तप्रक्रिया | | | | |
| समग्रयति = सम्+अग्रयति, समग्र च्वि, यति, चुरादिः, परस्मैपदी, लट्, १.१ |
| समासाः, तद्धिताः, कृदन्ताः | | | |
| केलि-लक्ष्मीम् = केल्याः लक्ष्मीः ६तत्, ताम् |
| आशा-किशोर-मयम् = आशा एव किशोरम् अवधारणा क.धा, तस्य भावं अस्तीति मयट् तद्धितः |
| जगत्-त्रयम्= त्रयाणां जगतां समाहारः द्विगुः |
