| व्याकरणांशाः |
पादौ पादविनिर्जिताम्बुजवनौ पद्मालयालङ्कृतौ | | | | | |
पाणी वेणुविनोदनप्रणयिनौ पर्याप्तशिल्पश्रियौ | | | | | |
बाहू दोहदभाजनं मृगदृशां माधुर्यधारागिरौ | | | | | |
वक्त्रं वाग्विषयातिलङ्घितमहो बालं किमेतन्महः ॥ १.५७ ॥ | | | | | |
| पादौ, पाद-विनिर्जित+अम्बुज-वनौ, पद्म+आलया+आलङ्कृतौ, पाणी, वेणु-विनोदन-प्रणयिनौ, पर्याप्त-शिल्प-श्रियौ, बाहू, दोहद-भाजनम्, मृग-दृशाम्, माधुर्य-धारा-गिरौ, वक्त्रम्, वाक्+विषय+अतिलङ्घितम्म,अहो, बालम्, किम्, एतत्+महः |
| सन्धयः | | | | | |
| विनिर्जित+अम्बुज, पद्म+आलया+आलङ्कृतौ, विषय+अतिलङ्घितम् = अकः सवर्णे दीर्घः |
| वाक्+विषय = झलां जशोऽन्ते |
| एतत्+महः = यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा |
| महः = ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| भाजनम्, वक्त्रम्, मृगदृशाम् = मोऽनुस्वारः |
| आकाङ्क्षा-अन्वयः | | | | |
| पादौ पाद-विनिर्जित+अम्बुज-वनौ पद्म+आलया+आलङ्कृतौ पाणी वेणु-विनोदन-प्रणयिनौ पर्याप्त-शिल्प-श्रियौ बाहू दोहद-भाजनम् मृग-दृशाम् माधुर्य-धारा-गिरौ वक्त्रम् वाक्+विषय+अतिलङ्घितम्मअहो बालम् किम् एतत्+महः |
| Oh ho! Wonder of wonders- what is this youthful form (of Bhagavān Ṣrīkṛṣṇa) that comprises: the two feet that have won over in beauty an entire forest of lotus flowers, so much so that goddess Lakṣmī who loves to dwell amidst lotuses has made her home here; the two hands of chiselled beauty that are engrossed in playing the flute with such felicity; the two arms that draw without restraint the embraces of the doe-eyed maidens of Vraja; and the mouth that produces such sweet speech as the beauteous cascade of streams down a mountain slope and defies description. What IS this magnificence? |
| सुबन्तप्रक्रिया | | | | | |
| पादौ = अ, पुं, १.२, औ, नादिचि, वृद्धिरेचि |
| पाद-विनिर्जित+अम्बुज-वनौ= अ, पुं, १.२, औ, नादिचि, वृद्धिरेचि |
| पद्म+आलया+आलङ्कृतौ= अ, पुं, १.२, औ, नादिचि, वृद्धिरेचि |
| पाणी = इ, पुं, १.२, औ, प्रथमयोः पूर्वसवर्णः |
| वेणु-विनोदन-प्रणयिनौ= न्, पुं, १.२, औ, वर्णमेलनम् |
| पर्याप्त-शिल्प-श्रियौ =ई, पुं, १.२, औ, अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ |
| बाहू = उ, पुं, १.२, औ, प्रथमयोः पूर्वसवर्णः |
| दोहद-भाजनम् = अ,नपुं, २.१, अम्, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| मृग-दृशाम् = श्, स्त्री, ६.३, आम्, वर्णमेलनम् |
| माधुर्य-धारा-गिरौ = इ, पुं, ७.१, ङि, शेषो घ्यसखि, अच घेः, वृद्धिरेचि |
| वक्त्रम् = अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| वाक्+विषय+अतिलङ्घितम्= अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| अहो = अव्ययम् |
| बालम्= अ, नपुं, १.१, सुँ, अतोऽम्, अमि पूर्वः |
| किम् = म्, सर्वनाम, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात् |
| एतत् = एतद्, सर्वनाम, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात्, वाऽवसाने |
| महः = स्, नपुं, १.१, सुँ, स्वमोर्नपुंसकात्, ससजुषो रुः, खरवसानयोर्विसर्जनीयः |
| तिङन्तप्रक्रिया | | | | |
| पश्यामः = दृशिँर् प्रेक्षणे, भ्वादिः, परस्मैपदी, लट्, ३.३ |
| समासाः, तद्धिताः, कृदन्ताः | | | |
| पाद-विनिर्जित+अम्बुज-वनौ= अम्बुजस्य वनम् ६तत्, विनिर्जितम् अम्बुजवनम् याभ्यां तौ ३बहुव्रीहिः, पादौ ... क.धा |
| पद्म+आलया+आलङ्कृतौ= पद्मस्य आलयः यस्याः सा (लक्ष्मीः) बहुव्रीहिः, आलयया आलिङ्गितौ ३तत्, तौ |
| वेणु-विनोदन-प्रणयिनौ= वेण्व्याः विनोदनम् ६तत्, तस्य प्रणयिनौ तौ ६तत् |
| पर्याप्त-शिल्प-श्रियौ =शिल्पस्य श्रीः ६तत्, पर्याप्ता शिल्पश्रीः ययोः तौ बहुव्रीहिः |
| दोहद-भाजनम् = दोहदस्य भाजनम् ६तत् |
| मृग-दृशाम् = मृगस्य दृशे इव दृशे यासां ताः बहुव्रीहिः, तासाम् |
| माधुर्य-धारा-गिरौ = माधुर्या धारा क.धा, माधुर्यधारायाः गिरिः तस्मिन्, ६तत् |
| वाक्+विषय+अतिलङ्घितम्= वाचः विषयः ६तत्, तम् अतिलङ्घितम् २तत् |
